|
Musa Jupolli |
Më thanë
-I-
më thanë:
je katolik?
jo u thash,
unë jam shqiptar
më thanë:
je musliman?
jo, u thash,
unë jam shqiptar
më thanë:
je budist?
jo, u thash,
unë jam shqiptar
më thanë:
je ateist pra!
jo, u thash,
unë jam shqiptar
po miku me ju ,
cili është ai?
Ismail Kadare
u thash
Ah, vous étes Albanais
po unë u thash
se jam shqiptar
më thanë:
po feja juaj,
cila është ajo?
po të gjitha nga pak,
u thash
...dhe ajo është feja shqiptare
Më thanë
(II)
Nga cili vënd vini ju
Më thanë
Nga Dardania
U thash
Po ku është Dradania
Më thanë
Aty ku është Shqipëria
U thash
Po kush janë shqiptarët
Më thanë
Janë bijtë e shqipës
U thash
Po gjuha juaj cile është ajo
Më thanë
Është gjuhë e parë
U thash
Mos jeni pellazg
Më thanë
Po unë u thash
Se jemi gjuhë e parë
Do të thot
Ju jeni nga epoka e Homerit
Ju jeni stërnipat e Gjergj Kastriotit
Vous êtes de la patrie de Mère Tereza
Po
U thash
Mjafton ta lexoni Ronsardin e Volterin
U thash
Comment dit-on Bonjour en albanais
Më thanë
Jungjatjeta
U thash
Merveilleux
Më thanë
Më thanë
-III-
Kur ikin poetët
Atdheu qanë
Askush lotin nuk ia sheh
Kur hidhërohën poetët
Një plagë më shumë Atdheut i shtohet
Dhimbjet nuk i tregon
Kur pranvera vjen e poetët flejnë
Atdheut lulet i vyshkën
Me lot mundohet ti ujitë
Kur Kushtrimi në Dardani
Po nuk shkruajnë poetët
Atdheu n’vajë shkrihet
Epigrafistët
Lumë i pasurisë sonë
N’arkitekturën e Atdheut
N’arkitekturën
Apolloni-Janinë-Dardani
Roma ta kopjojë frymëzimin
E jona fé shqiptare
Verë e djathë n’origjinë
Më thanë
-IV-
Je me FARK-un
Jo, u thash
Je me UÇk-në
Jo, u thash
Je me LDK-në
Më thanë
Apo je me PDK-në
Më thanë
A mos je me zogista
Apo me enverista
Eh mos je me
Ballistë
Apo edhe anarshist
Më thanë
Më thanë
Edhe sa e sa…
Po Jo, u thash
Unë jam me të gjithë ata
Që luftuan
Për lirinë e Dardanisë
Dhe jam kundër
Të gjithë atyre që e zbehën mirësinë
Punën dhe luftën e atdhetarëve
Dhe jam kundër
Se në Atdheun tim
Rinia ka mbetë pa shpresë
Nga një politikë e pa kulturë
Jam kundër përqarjeve që u shkon shtati
Kësaj klase politike larë në korrupcion
Kësaj politike që shkel vlerat e kombit tim
Të gjithë atyre që njihen n’emër
Të paritisë, n’emër të fesë, n’emër të ideologjisë
E harrojnë se janë shqiptar për kulturë e mirësi
…dhe
Partia dhe besimi janë vetëm ndjenjë shpirti
Nuk janë të lindme për, dhe nuk përcaktojnë
As lindjën e diellit , as filozofinë e kombit
As bukën dhe as t’ardhmën e Atdheut
Kur ato mbështillën me mëkate si në rastin tonë
Shqipëri e Dardani, Iliridë, Plavë e Guci
Ekonomia, shëndetësia, arsimi vritën
Dhe janë bashk’urdhëtar të trgjedisë
Që nuk falet
Ndëshkimi më i rëndë nga Nënë që i lindi
OH !
Sa malet, sa fushat, sa deti e lumunjtë
Sa lisat e sa bimët e Atdheut …
… gjëmojnë sot
dhe dridhin shprt
me një zë
JENI SHQIPTAR
Mos gënje !
Kuraja në kërkim që të thuhet e vërteta
Mos fol, mësoje heshtjën aty ku e kërkon vëndi
Mos i tradhëto ëndërrat tua
Shpirtin mos e helmo
Nuk të ftova, nuk më ftove
« Hatrin » harroje, është ligësi
Fjalën nuk ta fali më sa as
Një të vetme pikë të penës sime
Gënjeshtar, shkallëtar, « bajraktar »
Mekati më i rëndë që të mbanë në tokë
Qirrësh para penës që nuk të do
Se ti lotin nuk ia vrenë
Shpirtin e ke të mbushur me helm
Pastaj erëmyskie në rrobat tua të mykta
Nuk ka lek që ta mbulon atë pamje
« Seigneur » ku ta drejtoj shikimin
Dielli dhe Hëna vëndet nuk i ndërrojnë
Hija jote nuk mund të jetë hija ime
Nuk e lejon etikë as tokë arbërore
T’i shkruaj këto vargje
Që të tjerët mos të erëmykosën
Ti je shëndërruar në demon
Kopjues që nuk i do letrat shqipe
Unë fajësinë nuk e fali !
*
N'Udhëtimet e mia, Nëtorët e jetës sonë!
**
Qetsinë e Katedralës sime e gjeta në lindje të emrit
Me aromën e kuzhinës së Nënë Lokës me bukë oxhaku
Katua: Shajkoc i Mesianës
dhe e dashuria ime Poesies
Ma ndave zemrën në dysh me Rugovën
Mos më prek Mesianë e Mitrovicë
Aq jam i mbushur sa me penë do të vras’
Në asnjë dasmë kënga nuk paguhet
Në shpirt e n’ëndërën time nota
Si një fletë që ngritët nga era
Në fitore që ringjallë dehjen
Dashuria, thuhet nuk venitet
Pa të cilën nuk jemi të lumtur
Për këtë kërkohet Poesies një fjalë
Një buzëqezshje që zhvesh hyjneshën
Të kërkuarën si dikur n’estetikë
E bukra e shpirtit si dritë hëne mbi liqe
N’oborrin tim një dritare me dritë
Kur ndodhëm larg nga ti
Ora ngadalëson tik-takët e saja
Për çudi i bëj pytje zemrës sime
Nga pija e një gote aq dehëse
Mos vallë nuk i dhashë adresën time
Po je aq besnike, siq je e bukur
Botën do e mbaja në një gisht
Ku diellin me lule oborri
Shiun natën si lotët e mi
Për ujitje të jetës së bukur
Do i sjell për gjithë këtu
Po më the: Falë t’kjoftë bukuria
Do ta shpoj bjeshkën që Të Dua
Edhe vdekjën do të pres me
Po me atë dashuri
Nuk është i verbër mendimi im
Buzët tua ma thanë vetë
Sy e vetulla folën
Një shekull udhëtim
Kurt të shoh, shkrihem në ngjyrë pene
Në butësi shprese, gjumin e kam të ëmbël
Atë gjumë ke lisi pran liqent
Lakuriqe e tej në mëndfsh mbështjellur
Kur hapi sytë shoh vetëm qiellin, dhe harroj se kush jam
Se Pranvera që ti e deshte aq, dhe lindjën e sythit
Vetëm dora jote me zgjon nga agoni e dashurisë që kam për TY
Hapat tu n’oborrin tim dridhnin lulet
Sa nga hapat tu aq nga të ramet e këmbanave
Kurt t’emërova Mesianë
Pushkë e top u dëgjuan në Stamboll e Beligrad
Po ta dhash fjalën nuk u frikësova
Se ishim të dytë në pritje të sythit
Ku vlon dashuria
…sonet
Të lindshëm nga kjo tokë, nga ky dhé që nuk ipet
Nga kjo hyjni që përkulet para sythit në çelje
E hyjnishme ishe edhe ti, si sythi i oborrit tim
Bashkë nuk kemi frikë as nuk njohim gjuhë tjetër
Zeshkane nga flokët, e bardhë nga mollëzat e faqeve
Në gushën tënde një romancë, e gjatë sa njëmijë fletë
Në ballin tënd një oqean, për pikturë ideale
Aty ku piqen dielli dhe bregu, nga Far i llampës
Pena ime e mveshur me aromën tënde muzë
Nga muzat e liqerit ku lahën pa i pa i njeri
Thuhet se mund edhe të vërbohën nga hyeshi
Hyeshi që kanë, ku edhe pena shkrihet
E tash, aty ku lozin erërat e aromës sate
Nuk e di nëse ishte ndezë zjarri nga ime nënë
Apo digjej shpirti im , po, po, digjej ….
Joni dhe Arbëreshët e mi
Deti Jon e ka fjalën, fjalën që e mbanë
Muzikë e poezi ilire, dashuri e virgjër
Muzë e dehjeve, e kalura kërkon penë
Plagë e gëzime larë me lot, valë deti Jon
Deti im në dritarën time, diell që shkon
Diell që vjen në benediktim t’udhëtarit
I ep pemën e bregut tënd, etjën ta shuaj
Me atë anë të bregut, ke arbërshet tanë
Dy banime të moçme ilire, që flasin shqip
Që flasin me gjuhën tënde deti im, i yni
Me të njejtën orë të fjetjës e zgjimit
Me të njejtin diell, me të njejtën hënë
Liria e detit Jon, me mallë u vie në përqafim
O arbëreshët e këmbanave të Meshës sonë
Mbështjellur me dallgët e shpirtit tim !
Pranvera e vonuar shqiptare … sonet
Kohë e dridhshme që këputë frymë e ndezë shpirt
As lulet e arava të Fusha e Loshnjës nuk qelin më
Zëra të vaktë nga që i merrë erë e flladshme pranvere
Në vallëzime të një tufe delesh pa barinjë aty pari
Çdo lule sikur pret dashnoret e ndaluar nga liria
Kitare me nota të melodisë nga kohë e pritjeve
Në vallëzim mungojnë dallëndyshet, lejlekët
Ku më as qielli nuk iu ep drejtim për kalim
Aty më as shqiponjat nuk ndalën për ta parë lulën
Të vyshkur në dorë nga dita që mërgoi poeti
Qiellit i kanë humbur ngjyrat e buzëqeshjës
Dielli sikur u shkri në trupin e saj prej mëndafshi
Një shkresë e ardhur me postë në kalim mali e deti
Shkresë e pa lexuar deri sot, nesër veq lot për derdhje
më fal sonet, për një varg të gjatë më shumë
Poeti dhe pena janë me një shpirt që nuk shlyhen nga letra të himta si trupi në përvlim dielli, nën hijën e qershisë ku fruti i saj ka ngjyrën e buzëve tua, ku balli yt ka hapësirë për romanin më të gjatë që mund të shkruhet nga dorë kriujuesi, oh …Atdhé që m’ike dashurinë time
me gjakun dhe lotin e Rugovës sime
…me grusht qello Jupiter
burimin e lotve t’mi n’atë Bjeshkë
njerin sy n’atë anë, tjetrin në këtë anë
…në ballë Jupiter
se vetëm ti mund t’më vërbosh
Bjeshkën lëre të qetë
rrjedha e ujtë mos të ndalet
isha n’anën tënde Jupiter
Mbretëria jote paqësore
më vërboi sy e mëndje
n’Dhé nuk paska paqë
Trashegimia, Jupiter m’u shëndërrua
në ëndër të ligë
kundër gjykimit në dorën tënde
…qello Jupiter
në zemrën time
Bjeshkën lere të qetë
me gjakun dhe lotin e Rugovës sime
Erza Muqollit
Erza dardane muzë, dashuri e poezi
Engjëlleshë, yll që zbreti nga qielli
Gjatë ditës notë e aromë si dielli
Natë në shëndritje si hënë
Harmoni e vargjeve në rimë
Nuk ka notë që s’kalon det
Për ta parë Erzën hyjneshë
Romantike për çdo poet
Arti i saj poezi e muzikë
Zë që del nga shpirti
Zë që rrjedh nga Bjeshka
Dymbdhjetë poema shëndërruar në literaturë
Vetëm zëri i saj do ta këndonte himnin e Arbërisë
Aty dielli dhe hëna do të jenë në takim
Erza,
Zëri yt vjen nga malet e Dardanisë
Në sy tu shohim qiellin e Shqipërisë
Nuk ka piano që nuk dridhet
Nga zërit i Erza Muqollit !
Të shkruhet nuk është lehtë…Poet
DËSHPRIMI dhe KUNDËRSHTIMI
Aty ku etikë e estetikë përjashtohën nga e drejta e një populli, poemë e poezi derdhën në dëshprim. Kohë e shkrimeve, e dëshprimeve me tema të ndryshme që shpërthejnë nga penë e krijuesit, dhe që është e natyrshme.
Dëshprimi ndihet në analizën që i bëjmë vargut, poezi a poemë, mos të flasim për sonet, çka dhimbjet e krijuesit vihën në letër nga penë ndjenje :
Kundërshtoj :
Për gjithë ato të liga që i ndodhin Atdheut tim
Kundërshtoj :
Për gjendjën ekonomike që nga dita në ditë varfërohet
Kundërshtoj :
Për ramjen aq të dhimbshme n’arsim
Kundërshtoj :
Për gjendjën e mjerueshme në shëndetësi
Kundërshtoj :
Klasën politike të zhveshur ndjenjash e të zhytur në korrupcion edhe tej fytit
Kundërshtoj :
Gjykatën e Dardanisë të zënë n’fyt nga ndikime politike
Kundërshtoj :
Me tërë qenjën time, me ngjyrën e penës sime, të gjithë ata që «myhurin» vënë në përqarje, në coptim të trojeve arbërore !
*
Poeti e ka të drejtën, dhe, poezi e poemë nuk flasin vetëm për dëshprimet politike, por me theks të veçantë kundërshtojnë edhe filozofinë pasive të intelektualëve që heshtin para të ligave, me aq dhimbje edhe për popullin që hesht para kësaj politike dëmtuese, në rend të parë për rininë së cilës iu është shuar ëndra për t’ardhmën e saj.
*
Kombi im:
Lexoni poetët, siq i lexuam Rilindasit, që tash po e kuptojmë sa dhimje të mëdha paskan pasur, pra, që t’ua sherojmë plagtë kemi detyrë ti dalim zot Atdheut !
Mesianë (Llapit tim)
Të këndshme ecjet tua mesianase
N'udhëtim shekujsh e deri sot
Nga Mesiana ajo Mollë e Kuqe
N'origjinë të prozës poetike
E deri në Çamëri nota pellazge
Mesiansit e poezisë lirike
Od n'vallëzime të zjarrshme shpirti
Kohë Arbërie Gjuhë e Flamur
Po sot burrë Llapi ku je
Ç'është ai zë i shterrshëm
Kush të ngulfati
Zgjohu Mesiana ime
Fillestarja e Dardanisë
Gjergji t'dha bekim
Siq unë me penën time
Dardani
A ka klarinist t'mi përcjell vargjet
Me dashurinë që kam për Ty
Apo edhe në fletë peme
Notën e të rrahurave të zemrës sime
Në largësi mërgimtari e lot deti
Me netët e pa gjumta, tokë e flakshme
Arbërore e legjendave shekullore
Me pamje nga dielli, ku lahen zanat e malit!
Dardani,
Për herë të parë në histori të veshëm me fustan lirie
Duke ta mbuluar gjoksin e gjakshëm
Me rrobën e ruajtur në arkën e ndalueme
Dhjetëmiloin shqipe krushq lirie!
Dardani,
Mesiana, Dukagjini me zë Rugove, Malësi e Çamëri
E tërë Shqipëria, bukë katua e ujë kroi
Mollë e humë nga katërgjyshja ime
Për Ty,
T'më vishësh me të qëndismën e Arbërisë
Dardani nuse më e bukura e Ilirisë!
Nata që pret zbardhjën e zemrave shqiptare!
Musa Jupolli lindi më 7 qershor 1955 në fshatin Alban (Shajkofc), Podujevë.
Kreu studimet Letërsi Shqiptare në Universitetin e Prishtinës.
Nga viti 1984 jeton në Paris. Është themelues i Shoqatës "ALBAKOS", e para shoqatë shqiptare në FIDH.
Më 1985 takohet me I.Rugova në Paris dhe bisedon për çështjen e njohjes ndërko-mbëtare të luftës për pavarësinë e Kosovës.
Takimi me Kadare-n daton nga viti1987 në Paris !
Më 1989 antar i Byrosë në Koferencën e Helsinkut (Kleber-Sorbonne)
Më 1990 me Antoine Garapon (profesor magjistrature në studimet e larta në
Paris) dhe me Olivier Mongin (filozof dhe drejtor i Revistës ESPRIT) themelojnë
Komitetin e Kosovës.
Mbanë shumë takime dhe konferenca në Francë, Belgjikë, Itali, Danimarkë e gjetiu për çështjen e Kosovës dhe kulturës shqiptare.
Takohet tri herë me Jacues Chirac, ish kryetar i Francës.
Në vitin 1999 kthehet për herë të parë në Kosovë dhe ishte musafir i Bernard Kouchner me të cilin njihet që nga viti 1988.
Ka botuar shumë artikuj dhe intervista në shtypin shqiptar dhe francez.
Është nënkryetar i Lidhjës së Krijuesëve Shqiptarë në Mergatë.
Më 1994 është iniciues i librit "Çështja e Kosovës" I. Rugova (Fayard) në Paris
Botime:
- Më 2001 botoi librin "Le gardien de chevaux" (Michalon) në Paris.
- Më 2002 nxjerr një cikël të poezive në "Voix d'Encre"
- Më 2008 botoi romanin "Sytë e tu kanë ngjyrën e të gjitha luleve" (Faik Konica) Prishtinë.
- Më 2009 botoi librin DITAR (Faik Konica) Prishtinë.
- Më 2010 botoi romanin " 99 " (Faik Konica) Prishtinë.
- Më 2011 botoi "Kosovë p(R)ozë e gjatë...(poezi) (Faik Konica) Prishtinë
- Më 2012 botoi "Poemë n'Udhëtim" (poezi) Rugova Art Prisht
- Më 2012 botoi « Pesë degë Thërrasin Trungun» C/O (poezi) «Marin Barleti», Tiranë
- Më 2012 botoi «Tokë Arbërore» (poezi) M.Jupolli & M. Thaqi, «Lump», Prishtinë
- Më 2014 botoi «Vargje n'Udhëtim» (poezi) M.Jupolli & M.Thaqi, »Zef Serembe», Prishtinë
- Më 2015 botoi «Çamëria- n'vargje t'mia», Faik Konca, Prishtinë
- Më 2016 botoi «Edioni & Afrodita» Faik Konica, Prishtinë
- Më 2016 botoi «...me Kadarenë» , Faik Konica, Prishtinë
- Më 2017 botoi “Në Udhëtim me Dardaninë”, Rozafa, Prishtinë
- Më 2018 botoi “Mon Kosova”, “Fauves”, Paris
|
Shkrimtari Bajram Sefaj |
Fërkimet e para...
(shkëputje nga libri, në sajim, me titull, “prozë urbane”)
Me fal, Hyjni e shtrenjtë, këtu i erdhi dekiku i volitshëm, çasti i shkruar nga andej, pas qiellit, që t’i tregoj dy ndodhi që, përkundër përpjekjes maksimale të kamuflimit e veshjes me petk të bardhë, në thelbin e tyre të fshehtë, ato janë, ashtu si janë!
Në çast, kujtojmë periudhën kohore kur filluan vajtje- ardhjet e para Kosovë-Shqipëri.
Shkuarja dhe qëndrimi, sado i shkurtër, në Shqipëri, për shqiptarin e gjorë nga Kosova, ishte ngjarje jashtëzakonisht e madhe. E madhe për ata vetë, që shkonin atje, e madhe për ata që i përcillnin e pritnin që ata të ktheheshin nga Shqipëria.
Vizitorët fatlum nga Kosova që vizitonin Shqipërinë e ëndrrave, priteshin me asi interesimi të valë që, shikuar nga perspektiva e sotme, ngjan si e pabesueshme. Sikur të ktheheshin nga larg, nga një botë e panjohur dhe çudirave e jo nga Shqipëria që e kishim në derë shtëpie e, në kutinë e zemrës.
-E si ishte, e çka ishte, çka kishte... ishin pyetjet që ua ndrydhnin thembrat njëra tjetrës.
Pyetja e parë që i shtrohej vizitorit fatlum që kthehej nga Shqipëria në Kosovë, si e pashmangshme, detyrimisht ishte: Kallëzo, si ishte në Shqipëri?
Një bandill i ri fare, një vagabond kosovar, por që Shqipërinë e kishte në zemër, në këtë pyetje dha përgjigjen që, për momentin, ishte shokuese për të gjithë të pranishmit dhe, aty për aty, mori bekimin e përgjigjes më origjinale të mundshme, të dëgjuar deri me atë dekik. Shqipëria ishte vend i mrekullueshëm. I vetmi vend në botë që, më sa fuqi mushkërish që ke në dispozicion, mund të brohorisje Rroftë Shqipëria!, e mos të fitosh birucën, sikur atje, me dashuri e respekt të thellë, e quanin burgun!
He mor, çuni i Lalës, krejt mirë, thuaj se zbulimi yt është
origjinal dhe gjenial njëkohësisht, por ç’t’i bësh kur kjo liri e kjo brohoritje nuk vlente edhe për shqiptarët e Kosovës. Kujto kohërat kur edhe fëmijët, nxënës të klasave të
para të shkollës fillore, sidomos ata nga brezi i ngushtë kufitar, për një notë të dobët që merrnin në cilëndo lëndë mësimore, ia mbathin pupë e matanë kufirit!
- “Mos jeni këlyshë të Titos”, “provokatorë”, “spiunë”!, me këto e të tjera fjalë mirëseardhje i pritnin shpesh edhe vocërrakët e lerë më të rriturit, midis të cilëve, jo rrallë, kishte njëmend edhe titistë e këlyshë të tjerë të jugosllavit!
Kthehu mbrapsht (siç thonë në Shqipërinë tonë Nënë!), në Tiranë a gjetiu, e provo serish të klithësh britmën: Rroftë Shqipëria! Ani mirë, çdo gjë në rregull, do ti, të thuash e do të hakërroheshe ti. Asgjë e keqe nuk do të ndodhë, aty për aty, fill përnjëherë, por, sa të merret vesh se vjen nga Kosova, lindë dilema e lindur tashmë, helbete mos je këlysh i Titos! Provoje ti vetë, bandill e trim, nuk do të kthehesh aq shpejt në Kosovë! Së paku, pa e parë pi... e maces. Pa e kryer “kursin disavjeçar të riedukimit, në një nga “institutet” e famshme për “riedukim marksiste leninist”, në Burrel, Llakatund, Seman.., a diku tjetër. Mund të zgjidhni, ku të doni, mos ngurroni, vend ka për të gjithë! Ndjehuni mirë e lirë, si në shtëpinë tuaj, (faite comme chez vous) siç ia thonë fjalës francezët!
*
Ndër pyetjet e rralla që u shtroheshin fatlumëve, që atëbotë, vizitonin Shqipërinë, plagën tonë kurrë të pashëruar, ishte: e çfarë ushqim gatuhej atje, çka hahej e çka pihej atje, (mu kënaqë, me u çkoç tuj hëngër!). Larg qoftë, ndokush ta zë në gojë kafshatën e gojës, bukën e zezë, format tulle, koret krejt të djegura shkrumb e brenda, krejt lloç, e papjekur fare, që as i madhi dreq nuk mund ta hante, fare, hiq.
*
Nga kujtimet e pavdekshme, të pa perënduara kurrë, një si imazh, ilustrues, nga vizita e parë në Shqipëri, ruaj “ndeshjen” e rastësishme me Bukën që gatuhej në magjet e xhaxhait Enver!
Prirë nga dialog me nipçen time shumë vjet përpara së këmba të më shkelte në mëmën Shqipëri.
Për shkak të bukës së ligë, ushqimeve me grat, të pakta e pa as një fije mish..., sot e gjithëditën, në tërë Shqipërinë, nuk has në asnjë barkmadh, në as një cullan e të fryrë, trashullak e buçkan, me një fjalë, në Shqipëri nuk ka obeizitet, sëmundje epidemike nga e cila vuan një shumicë njerëzish në botën perëndimore, kapitaliste, reaksione, revizioniste, borgjeze, në zhdukje e shfarosje e sipër... (sipas teorive boshe të mixhës E. Hoxha!), i them nipçes sime, të bijës së sime motër, që si profesoreshë e gjuhës dhe e letërsisë shqipe, në Gjimnazin Skënderbeu, në Ulqin, veçse kthehej nga vizita e parë Mëmëdheut!
Në këtë sipër, në ekranin televiziv, që gjithnjë hapur na rrinte para sysh, si në parakalim, shfaqet një punëtor shtatmadh, i trashë e barkmadh. Qëllon të jetë punëtor ndihmës në kopshtin zoologjik të qytetit. Le që ishte madh virani, sa një lis me rrema, por edhe cullën e kishte të madhe dhe veç sa nuk i shkonte zhàg përtokë.
- E ti, dajko, thua se në Shqipëri nuk ka njerëz të trash e barkaçokë! Ja, shiko e bindu!, ma kthen ajo, e lumtur që, si të porositur hyjnish, në atë çast jetik, të debatit të nxehtë, shfaqej shqiptari i shëndetshëm nga Tirana!
- Racionin e mishit të drekës, dedikuar ariut të murrmë, atje nën çatinë e kopshtit, e ka kollofitur ai barkmadh, ia përplas përgjigjen dhe, me dromca shakaje, shtoi: para gjyqit të popullit do të përgjigjet ai, për abuzim, të dënueshëm me ligjet dhe kushtetutën në fuqi!
Derisa unë shkrihem në gaz, mbesa skuqët deri në vesh, mbërdhezet si të kishte marrë një flakaresh hithi përvëlues!
*
Një tjetër kujtim kurrë të pavdekshëm, që nuk perëndon kurrë, nga vizita e parë Shqipërisë, është ai, kur rastësisht “ndeshi” (shoh) Bukën që gatuhej në magjet e xhaxhait Enver!
Shumë vjet pas debatit të “ashpër” me mbesën time, isha në Shqipëri. Ishte Shqipëria ime parë. Berati im i parë, me legjendën Vrionët (me Jusufin, në zemër!) e të tjerë aristokratë të kohës. Pikërisht në lagjen e Vrionve të Beratit tonë, papandehur krejt, syri ma zë vogëlushen sygacë e faqekuqe: me bukën e zezë (më të madhe se ajo vetë), në një dorë e, me një kaki (lloj hurme), në dorën tjetër!
Sa “shumë” i shijonte buka e zezë, tullë e papjekur, shoqëruar (shty) me hurmën kaki, asaj shejtanke, çupëline syzezë e faqekuqe!
Cili është fryti me të cilin e han bukën?
Frytit është kaki. E kam ble në merkato!
Nga një çupë sa grima, përnjëherësh “blej” dy fjalë: kaki dhe merkato!
Ishte ko ora e parë, leksioni i parë i gjuhës shqipe, aty në Beratin e J. Vrionit, me mësuesen e vogël sa një gogël!
Nuk vonon shumë e bëhem pronar i tyre!
Sa i takon asaj pyetjes së fshehur e të mbështjellë me shtatë fish mishema misteresh, që në kushte e rrethana normale, duhej të ishte e para, zakonisht jepej përgjigje me mallkim brenda saj: “Shuaj, goja t’u thaftë, po a q... motra shqiptare, ore pika të pikoftë, gjagajdur!”.. Njëmend, pyetje e mallkuar, për vaktin e atëhershëm. Me vonë, përgjigjen e saktë në ketë pyetje do ta jepnin, trotuaret, rrugët dhe rrugicat e errëta të metropoleve të kontinentin tonë.
(Kujtojeni atë periudhë idile, kur me të madhe , mirë e mbarë, nisen martesat midis gocave të Shqipërisë dhe çunave të Kosovës dhe, kuptohet, anasjelltas. Ky gëzim mbërrini deri në këngë, madje!
Mjerisht kjo ëndërr nuk zgjati shumë. Në vend se për në Kosovë, gocat e reja, të shëndetshme dhe të bukura, nga Shqipëria, morën rrugën e mallkimit Morën rrugën pa kthim për në zonat e thella malore e shkrepave të Shumadisë dhe në shumë vise të tjera, në zona të fshehta e të prapambetura mesjetare, që atje ku janë, në gjuhën serbe, vukojebina u thonë, ose ku bën dreqi ve, thuhet shqip! Në vend se të martohen në Kosovë e të krijojnë familje të shëndosha shqiptare, jo njëmendë, si për të përfillur porosinë ironike, a qihet motra shqiptare!, të rejat shqiptare, për pak para që i fitojnë prindërit e tyre tradhtarë dhe antikombëtar, bijat, evlatet e tyre, ua djersin koqet e thata, vejanëve, pleqve, të moshuarve, herë-herë, edhe handikapëve, të devijuarve mentalë...).
Ha, ha, ha... të qeshesh a të pëlcasësh inati, njësoj!
*
Ky vajtim ose nismë e këtij kallëzimi të shkurtër, rakitik, astmatik, mbërthyer ethesh, shprehur pa pikë sharmi e shkathtësie rrëfimi, ndjell në mend edhe një tjetër kallëzim, paksa me leqe e dredha më të mëdha, që e bën atë të vështirë për t’u kallëzua: jeto për ta treguar, porositë Gabo Markez!
Do t’i dilet matanë, disi.
-A ka Enveri (Hoxha) merita për Kosovën? – ishte njëra nga dyzet pyetjet standarde dhe të njëjta për anketuarit. Një gazetar i zoti i gazetës së shquar ditore në Kosovë, me këtë anketë e mbajti gjallë gazetën e vet, për disa javë (prej jave në javë), për disa muaj e mbase për nja dy a tri vjet e më shumë.
-Po, ka: Merita Halilin*!
Kjo ishte përgjigjja e shkurt dhe e qartë, e njërit nga (shumë) të anketuarit, ishte gjeniale! Përgjigje të cilën duhet mbajtur në mend, duhet respektuar e mbajtur gjallë, me riprodhime e vaditje të shpeshta, të njëpasnjëshme.
___________
(Merita Halili*, është një interpretuese e këngëve popullore, e dashur, e respektuar dhe shumë e popullarizuar nga Shqipëria, e martuar për një shqiptar nga Kosova. Me kusht që Enver Hoxha të këtë pasur dijeni se në Kosovë jetojnë shqiptarë! Shpjegim ky i panevojshëm fare!).
(diku në francë, prill 2018)
|
Sabit Abdyli |
KUR DO IK
(grues)
Një ditë kur do ik.
"Pse e pse bre"- ke me thanë:
Si harrove premtimin; gjithmonë me ty"
Asnjëherë s'më ka ndodhun të kesh shkelun fjalë!
Grue, mos vë kujë,
Në ty s'due ta shoh lotin, dhimbjen ... assesi!
Kujto ditët kur na buzëqeshte dielli
Dhe rritem katër fëmijë.
Qëndro si në ditët e mira me emrin tënd të mirë.
Nur dashurie, dorë e djathtë e shtëpisë!
Shkurt, 2018
VALA HILEQARE
Kreshtë e bardhë mbi valë
Pa pra i njom buzën
Bregut t’saj të tharë
Flladit bregun vala
Rërës i shuan zjarr
Mua flokun zbardh
Valë moj hileqare
Freskomë edhe mua
Se jam mërgimtar
Auckland, 17 tetor 2009
BORXH JAM
Borxh deri në fyt jam
Prindërve
Më rritën
Barit e dushkut
oksigjeni e shëndeti im
Borxh jam deri në fyt
Ëndrrave që nuk i bëra zhgjëndërr
Bregut lumit
Arave me grurë
Borxh jam gruas
Fëmijëve
Profesionit e punës
Që nuk bëra shumë më shumë
Sa do të doja unë
Borxh jam Shqiponjës
Që nuk fluturon e lirë
Mbi gjitha malet e fushat ku flitet shqip
Fund janari, 2018
EC E EC
Gur i shkulur,
spirancë maje thyer.
Ecë e ecë n’kërkim
edhe kur zë vend,
emrin muhaxhir!
Auckland, tetor 2013
DËSHIRË
Do të doja të jesh qiell,
dielli që ngrohë freskon.
Erë pranvere në vapë vere,
me hije dreke matur
mall pa hile,
më këmbë në tokë të jesh,
mendjen si kallinj gruri plotë
ta kesh!
Janar, 2014
KAPRICIOZE
Korba të zinj
Në eter mprehin thinjtë
Oxhak i shtëpisë tymos
me blozë
të zinjtë e zogjve kombçar
Majë lisave poshtërisht lëshohen
Me thonj e me sqepa
drejt shkëmbit të Prometheut
Shpendët sa grima
si të ishin kafshë nate
I kashaisa
I zhvesha mitesh me blozë
E ngura dot s'u hiqej
erë shurre kundërmojnë
EMRAT PA EMËR
Kalërojnë ligjet
Emrat pa emër zvarranikë
kalërojnë ndrydhin liritë
shkelin premtimet
zvarrë zvarrisin fjalën
me kode që ata dinë
hanë s’hanë fjalë
synojnë maje
të etur kroje shterojnë
grigja me gishta n’gojë
hajt bir
Shkurt, 2012
KANCELARIVE TË BOTËS
Në kancelari të Evropës Ismajilin në krah,
në Londër, Isai vetë i dytë.
Hartë e Evropës varur në mur.
Në hilet e lordit Boletini, brof çohet në këmbë!
Me dorën e tij të burrit,
në hartë trojet etnike mbulon me pëllëmbë.
Zotëri këtyre trojeve që kur mbiu lisi janë Albani!
Nuk ndahen këto toka për të madh gazep.
Heu Isa burri, raca jote sot!
Gladiatorë mes veti ;
kancelarive të botës, korridoreve të Parlamentit,
shtrëngojnë dorën armikut pazare bëjnë nën cergë,
lëpihen e lariten të huajve për shkam*!
Gusht, 2014
KËSHILLË
Dil nga orbitë i ngushtë mëhallësh
Mos u lako e mos ik nga vetja
Lajkatar e flamur ndërrues mos u bë
Bëhu gonxhe malesh e fushash tua
I gatshëm për të çelur në çdo stinë
Luleborë e ushtar motesh të mëdha
Janar 2018
ELOZH PËR GJERGJIN
Gradat, lavdet e sarajet e shtruara në ar
Nuk e lëkunden
Arbënia ishte dhembja tij e parë
Janar, 2018
SHËTITJE MBI FSHAT
Rrugicat mbyllur
Me shkurre, barishte, thera ...
Banorët ikën jashtë ose ranë në qytet.
Manaferrat mezhdave kalavesh të paprekura
Gjurmë bagëtish e njerëzish askund
Përroska mbuluar me kërpnaja e shelgje.
Gardh i gjallë që s'kalohej këtej e matanë.
Hutat e ketrit kishin zbrit nga mali.
S'më kishte ndodh ndonjë herë më parë.
Të dilja mbi fshat.
Dhe të mos shihja fushës bujq. barinj, bagëti
E kosëtarë tek ju jepnin krahëve në radhë.
Gra shamibardha tek çonin bukën në arë.
Kabash, korrik 2013
TEK FLISTE
Lidhte kujtimet në trastë nyjë
Me gjithçka nga pak; arra, mollë, kuleç
Çdo të pesëmbëdhjetën ditë
Me kokën në torbë nisej
Në vizitë djalit në Sremska Mitrovicë
Zgjidhte nyjë
Në heshtje i tregonte për situatën
Shokët e idealit, hafijet ...
Merrte djalit vargjet e shkruara n'qeli
Gardiani roje
I pafuqishëm të mbante kontrollin
Nëna tek fliste me sy
Shtator, 2017
GRATË
Ujëvara dashurish pafund,
Vargje baladash, tituj romanesh, Poezi.
Zana mali shtatëngjyrësh në sy.
Nota lirizmi, këngë,
Bulëz pranvere,
Stimul paqe e lirie,
Rimë shpirti, Gjithçka tek Ju.
Shtojzovalle mbi muzë
Dorë që përkëdhel
E rrit trima.
Gratë bashkëshorte, Nëna, ABËCË jete,
Hyjnesha që nuk braktisin kurrë…
Gusht 2017
PIKON
Pikon kulm i shtëpisë
Pikon
Hafije e ustallarë nga gjitha anët vijnë
Thirr e pa thirr
Kush ndreq kush prish
Tanët mjaftohen të jenë në krye të vendit
Të mos lagën
Gushë për gushë me qoftëlargun
E lëshojnë udhë
Korrik, 2017
KUJTIM PËR MOTRËN
Sa herë më ngushtohej shtegu
Shndriste si dielli dhe hapte rrugë
Zemrën e shpirtin erë të trëndafiltë
Vishnja ndanë dritares veshur me blerim
Kujtim pritjesh të ngrohta gravura të thella n'gur
S'i besoj urtisë: ”koha fshin gjurmë"
Me merakun Kosovë iku, tash 19 vjet!
Në Shkup më nuk më shkohet si dikur me qejf.
26 tetor 2017
ZË KOHE
(Haxhi Muhaxherit)
Jehonë kohësh të mira
Emrash rrënjësh e qëndrese
Furtunash e motesh lavdie
Nuk resht së vrari të keqën
Nuk resht së qëndisur fjalëmirët
E fjalës shqipe
Auckland, korrik 2017
MUR MBI URË
Në bisht ndër shalë
Ikën
U kthyen dhe mbyllën urën me drurë e gurë
Me lutjet e Evropës hoqën barrikadat
Çajnë dërrasa
Biçim vazo betoni ngrehen mbi urë
Hedhin pluhur syve bëjnë petulla në ujë
Me urë e pa urë
Mur mbi urë
Skërmiten qençe e bëjnë zhurmë
Sa me lindje sa me perëndim
Sorrë në dy hunj
Janar, 2017
IN MEMORIAM PËR SHKRIMTARIN R. KELMENDI
"Letrat prej Ulqini" me Ty takim im i parë
Aty mësova sa fort fishkëllen fjala shqip
Dhembjen ta zbulova te "Rrëfimi i njeriut me samar"
Me mësimet tua te Verrat e Llukës u morën ngryk
Gjithë ai nam
Te opusi yt letrar shijova të bukuren humorin me karar
Saktë e dije kur kositen livadhet dhe kur do të duhej
Të kërcasin e heshtin arm't
Auckland, 12 janar 2017
KROI I FSHATIT
Rrënjësh gërshetuara drurëve mali,
murmurit i kristaltë uji akullt.
Në mes vapës në ballë të pikë.
Barishtet valltare tunden gëzuar,
parfumojnë rogën e harlisur gjithandej.
Këngë e trishtilave n' degë,
deh e prek në shpirt!
Dhjetor 2016
NËNA RABË
Për dritë të gazishtës
Thurte çorapë
Ngrohte mëngjeset e ftohta
Dhembjen e njomte si lulet
Jetën
Fjalën
E qëndiste me ar
Gusht 2016
MËSUAR
Rrëzojnë diktaturën.
Derdhin në bronz një të njëjtë me bujë
dhe vazhdojnë jetën si më parë
në diktaturë!
Gusht 2016
BREGUT
Zhurmon vala
Tek përplaset shkëmbit
Shkumëzon shkumën thinjoshe
Bregut ec unë
Pulëbardhat tutje tehu fluturojnë
Njëra ndahet e më ndjek pas
Eja sikur më thotë plot gaz
Ta shuajmë mallin bashkë
Dhe era luan me flokun tim zbardhur
Rërë e nxehtë nën këmbë
Më djeg e nuk më ngroh
Korrik, 2016
NJËHERË E MIRË
Yjet zënë me shtëllunga të zeza resh
Shtigjesh bjeshkësh më në fund erdh Dielli
Rrëmujë e ngazëllime mëngjesi
Qentë qençe lehin Diellin
Azdisen në kohë lirie
Poeti vazhdon rrëfimin për ujkun
Dhe byryten mëzetërit që kullosin livadhet
E zëna me tre plisa dheu mbi mezhde
Ende në kërkim të ilaçit për të vrarë
Mizat bezdisëse njëherë e mirë
Korrik, 2016
ZOGJTË SHTEGTARË
Në tela telefoni tufa dallëndyshesh
Mëngjeseve në vjeshtë varg rreshtuar
Cicërimë e tyre dhembshëm tingëllon
Bëhen gati shtëpitë t'i lënë
Përmallshëm nisën buzën në vaj
Nga acari ikin në vendet me behar
Shtator 2015
ATË DITË KUR PO NISESHA USHTAR
(25 gusht 1970)
Nëna nga bunari nxori një kove ujë.
Piva një gërrqe se kështu ishte adet.
Shtrëngim duarsh, përqafime,
doja të mbahem burrë, loti më tradhton.
T’i shpëtosh të keqes, më thanë, sa më pak fjalë!
Me të ligun mos ngul kunja,
dosjet janë të hapura për shqiptarë!
Ne vetëm numra jemi,
mos beso kur të rrahin krahëve!
Në listat: “Të rrezikshëm për shtetin”
emrat tanë deri më një të sistemuar i kanë!
Nëntor, 2014
KU MBETI
Ku mbet moti kristal
Oxhakut tymi i shkonte drejt
Qëndisej me ar fjala e jeta plot harmoni
Ku mbeti fjala e thënë në sy
Kohë gjithçka prapa krahëve erdhi
Veshur me pendla të bardha mjellme
Brenda sterrë i zi
Ku mbeti autoritet i prindit
Shtetit
Shkollës
Familjes
Çiltëri e djalit vajzës
Fjala fjalë
Emrat shqip
Ku
Dhjetor, 2015
ITAKA
Josh gjithçkaje e saj
Shtegtarët me ditë e natë krahëve u japin
Hijeshi e sirenave e tmerr katallanësh nuk i ndal
Rendje mes shkretëtirave e resh
Aromë e vatrës ndjellë e thërret
Në zhgjëndërr e ëndërr shfaqet
Si këngë bilbili në rremb
Qershor, 2016
FJALË E FJALË
Në takime mërgimtarësh.
Secili ka një mendim.
Dy.
Tre.
Shumë.
Grijmë ujë në havan.
Komentojmë libra e tituj gazetash pa i lexuar,
Gjykojmë problemet madhore të shtetit, pa qenë atje!
Botën ujdisim,
Më mirë se perënditë ...
Shajmë diku të irrituar .
" Po të ishim ne, do të bëhej më mirë " !
Flasim si ekspertë,
Të shkolluar kushedi nga cila galaktikë.
Flasim me radhë pa e dëgjuar sho-shoqin.
Secili shtyhet të shkrep, qoftë edhe një fjalë.
Maj, 2016
NDRYSHIM I MADH
Kam mall,
dhe kujtoj motet,
kur brehej hekuri me dhëmb
dhe vdisje për Flamur.
Për të lexuar Fishtën, Konicën, Kadare,
Ernestin, Markezin ..
krijohej radhë.
Maj, 2016
EMIGRANT
Emigrant shkak luftë ngjyrash
Të tillë dikur pati edhe në fshatin tim
Të përndjekur nga e kuqja
Shtigjeve pafund në rrugëtim
Përtej oqeaneve mbërrin
I gjeta të plakur buzën shkrumb
Unë emigranti muhaxhir.
Në prag shekulli njëzetenjë
Dëgjuar keni nga gjyshërit
Për plagën e vjetër emigrant politik
Karvan në ecje lodhur
Me kujtimet plumb mbi kurriz
Mars, 2016
TESHTITJE KOHE
Gjithçkaje i doli boja
Karriget u përlloçën si është më keq
Filiza të së resë në ketë palcë acari të vijnë
Të ngjallin shpresat e humbura nga lakmitë
Të kapërcejmë inatet vetën
Dhe jugë e bardhë të fryjë
Mars, 2016
VENDÇE
Ecje mbi ferra e shkurre nëpër mote
Për jetën
Për diell më shumë
Dhe dalin nëngurët
Vjelin frutat e pemëve
Kafshojnë diellin pamëshirë
Mars, 2016
SHTERPËRI E GJELAVE
Gjelat kryengritës të mëngjeseve
I dehu fitorja
Nga pangopësia vetëlavdërimet
U ngjirën
Për të qëndruar majë mullari
U qullën e qullën si është më zi
Shkurt, 2016
MBASE
Donzhuanët kolonizuan shën Valentinin
Për të treguar besnikëri
Përmes dhuratave e luleve
Blerë dashuri
Mashtruar e fshehur kurvëritë
Shkurt, 2016
Shënime biografike
Sabit Abdyli u lind në Kabash të Anamoravës në vitin 1946. Shkollën fillore dhe të mesmen i mbaroi në Viti, SHLP në Shkup, kurse Fakultetin Filozofik: dega gjuhë dhe letërsi shqiptare në Prishtinë. Pas luftës (1999) Sabiti bashkë me familjen u vendos në Zelandë të Re. Atje vazhdon të merret me shkrime dhe të bashkëpunojë me gazeta e revista që dalin në gjuhën shqipe. Deri tash ka botuar këto vepra:
- Kabashi i Anamoravës, Prishtinë, 1997, (monografi)
- Ankthi i pranverës’99, Prishtinë, 2004, (libër-dokumentar)
- Kohë e lumtur, 2005, Prishtinë, përmbledhje me poezi
- Bijtë e shqipes në tokën e reve të bardha, Auckland, 2010, prozë, poezi dhe artikuj për Mërgatën shqiptare në Zelandë të Re.
- Letra, Anekdota, Aforizma, Gjilan, 2013
- Na kabashi jem t’ndam nji zjarrmi, Gjilan, 2013
- Dallgë malli, Prishtinë, 2016
- Tybe këta veë kabashë janë, Prishtinë, 2016
- Thërrmija jete, Prishtinë, 2017
- Letra për babuqin gasterbajter në Gjermani, Prishtinë, 2017
Sabit Abdyli, që nga vendosja e tij në Ishullin e largët (29 tetor 1999), është aktiv në organizimin e aktiviteteve artistike ndërthurur edhe me veprimtari për ruajtjen e unitetit, gjuhës dhe traditave kombëtare në mesin e Mërgatës shqiptare në Zelandë të Re.