Brahim Avdyli: NËN QIELLIN E HAPUR (Tregim)

 

Nën qiellin e hapur

(Persiatje lirike të një punëtori sezonal)

 

1.

 

-Nuk mund të jem sot në punë, zotëri!- i thashë pas pastrimit të mëngjesit shefit tim.

-Pse nuk mund të jesh?- pyeti dhe u çudit njëkohësisht ai.

Ma preu mendja se nuk do të qe mësuar t`i flitnin punëtorët e tij në mënyrë kaq të prerë. Si duket iu lëndua sedra. Pyetja e tij përmbante një përzierje urdhëri, kërcënimi dhe paralajmërimi se tek ai gjëra të tilla nuk toleroheshin.

T`ju them të vërtetën unë qëllimisht i fola kështu. S`më thonë kot Sefë Karenia! Emri im është Sefë Botusha. Po, të njohurit e mi, duke më krahasuar me një pasha të kohës së turkut, i cili paska qenë vetë pashë e vetë subash, filluan të më thërrisnin Sefë Karenia. Thashë t`i tregoj pak padronit tim se jam njëfarë dikushi, hedi! Tërë ditën ma bën me gisht; më sjell vërdallë herë aty e herë këtu, më pisket, më kërcënon. Kur sekëlldiset flet aq shpejt sa djalli nuk e merr vesh ç’do të më thotë! Paj, më rëndon në shpirt shikimi i tij! Si peshë mali! Dita-ditës po bëhet gjithnjë e më i padurueshëm. Sezonin e kaluar thosha se do të mësohem me te apo, më saktësisht, do të mësohem me pozitën time.

Ndoshta do të mësohem, por nuk jam aq i sigurt!

Shkurt-jakup, u detyrova t`ia shpjegoj dy-tri herë se duhej të bëja një vizitë mjekësore te dogana, meqë nuk e kisha bërë duke hyrë brenda kufijve të vendit. Si çdo punëtor i huaj, këtu në Zvicër, edhe unë duhej t`u nënshtrohesha ligjeve të vendit ngase kisha bërë ujdi me shkrim. Normalisht se bëhej kontroll i detajuar. Së pari m`i kontrollonin valixhet në doganë, pastaj mushkëritë në ambullancën doganore (se mos kam sëmundje të rrezikshme), pastaj eshtrat dhe muskujt (se mos janë të dobët) dhe, së fundi, vënin një vulë fuqiplote në pasaportë.

-Shko pra! - më tha ai. - Por, duhet të jesh më kokulur!

Desha ta pyes edhe diçka, por nga mënyra e të folurit të tij e kuptova se çdo diskutim kishte marrë fund.

Treni ndalej në një fshat në ultësirë dhe rruga për atje ishte e gjatë. Shpejtova sa munda. Fryente era. Duke so-ditur ashtu në ecje e sipër makina të shumta, të lloj-llojshme e luksoze, të cilat parakalonin me shpejtësi pranë meje fillova të meditoj. Mendimet më paraqiteshin si reflekse të çrregullta e të shkëputura në ekranin e lodhur të mendjes, po aq sa ishin të çrregullta dhe rrefleksive në një hap të caktuar të rrugës këto automjete. Vetëm një gjë kishin të përbashkët: turravrapin!

Secili njeri këtu mund të ma tërhiqte vërejtjen po t’i tekej. Do të më thoshte: Or torollak, jo turravrap, por dinamizëm! Jeta këtu është plot dinamizëm, a kupton? Është energjike, e shpejtë, e përpikët, efektive. Nga çdo gjë këtu, nga koha, nga njerëzit, nga teknika duhet të nxirret maksimalja, kulminacioni, e skajshmja. A kupton!?

Vrrullet e jetës së tyre turravrape, pra dinamike, do t`i shpiejnë në greminë dhe...- fillova sërish meditimet e mia. Treni erdhi. Po priste në stacion. Nuk kisha kohë për filozofime të tilla. Zura vrapim! Shpejt e më shpejt iu afrova dhe desha të hipja! Sakaq më ra ndërmend bileta. Por, sapo arrita në sportelin e biletarisë, treni u nis. U nis! Plas po deshe! Kot. Treni iku. Djersët po më mbulonin kudo, në ballë, në cep të vetullave, urës së hundës, faqeve të skuqura.

- Uf! Djalli e marrtë! - mezi munda të them prej dësh-primit. U përplasa në një ulëse pranë .

2.

Më kishte filluar ters dhe ters po më mbaronte. Orët e gjata të pritjes dhe tollovia në sallë më lodhën. Duke nxjerrë pasaportën si duket nxora edhe ato pak të holla që m’i kishte dhënë babai për duhan. I humba! I kërkova kudo, por nuk i gjeta! Kjo gjë më dëshproi pa masë. Pastaj prita mjaft gjatë. S`kisha ç`të bëja pos të sorollate-sha andej e këndej nëpër stacion. Çdo hap shikimi më haste në grumbuj valixhesh. Për relacione të tjera trenat venin e vinin duke sjellë udhëtarë të shumët.

-”Të jesh më kokulur!”- se ç`mu kujtua vërejtja e padronit. U ndala dhe tunda kokën. Ua hedha një shiqim të gjitha grupeve rreth e rrotull meje: shqiptarë, jugosllavë, italianë, spanjollë, portugezë, turq.... Në vete po ndjeja një keqardhje të thellë. Dhe duhej të më vinte patjetër- para vetes kisha botën e gjunjëzuar, para kapitalit, para ekzistencës, parasë! Po bindesha se kafshorja ishte më e rëndë se çdo gjë tjetër. Mu ashtu siç thoshte populli ynë i urtë, në fjalën e vet. Kur godet buka, rrëzohen të gjitha kështjellat!

- Shkurt dhe saktë! - thashë me vete. Pikërisht kjo gjë i ka bërë të gjithë këta e mijëra të tjerë që të ulnin kokën. Të zbatojnë çdo urdhër ditor! Urt e shtruar: Si urdhëroni, zotëri! Si urdhëroni, padroni im! Si urdhëroni! - tërë kohën.

Kur erdhi treni më gjeti tepër të lodhur. Nuk kisha valixhe me vete. Me vështirësi u futa në tren. Meditimet e mia ishin tepër të rënda. Kisha dhimbje koke. Kapakët e syve më rëndonin. Ngadalë u kredha në një kllapi gjumi si nëpër një unazë të ngushtë e të mundimshme.

3.

Befas fillova të dëgjoja zëra të largët. U ngrita në këmbë me rrëmbim. Treni po lëkundej në nisje e sipër.

-Ku jemi? Ku jemi ju lutem? - pyeta me shqetësim dhe përgjumje.

-Zotëria jote fjete dhe të kaloi stacioni! - qeshnin në kupe. Më erdhi tepër inat. E kuptova fare mirë se çdo pretendim për të zbritur do të më kushtonte me kokë. Me-gjithatë, përkundër pengesave që krijonin ata që kishin hyrë brenda dhe valixhet e tyre nëpër korridor, vrapova gjer te dera. Hidhërimi më ishte mbledhur në fyt. Ishte e pamundur ta nxirrja.

Djalli le ta marrë! Sa i papërshtatshëm jam në këtë ambient! Duhet udhëtuar plot tri orë deri në Z. natën, pa të holla! Heu, djalli e marrtë! - shfryja me vete duke ecur korridorit të vagonave. Kërkoja konduktorin. Nuk kisha kurrëfarë paramendimi për zgjidhjen e thjeshtë e të suksesshme të këtij problemi. Kërkoja konduktorin. Më shtynte diçka e brendshme që të lëvizja! Heu, djalli e marrtë! Pa asnjë qindarkë në xhep! Sa i papërshtatshëm jam! Trenat më ikin, kokën ma ulin, shpirtin ma ndrydhin, gjumin ma bjerrin, shëndeti ikën e nuk kthehet!

-Ku po shkoni, ju lutem? - më pyeti një njeri me të cilin u përplasa dhe me shkëputi prej atij lumi të turbullt shfrimesh çmendurake. Shikova. Isha përballë atij që e kërkoja.

-Hej, më kaloi stacioni!

-Po mirë de, shkon në Z. dhe kthehesh! - tha me mospërfillje ai. - Unë s´mund ta ndal trenin! Ka orarin e vet.

-Nuk po them ta ndalni trenin, zotëri! Kam hallin diku tjetër! – thashë me shqetësim.

-Qetësohuni, ju lutem! - ndërhyri sërish. - Asgjë pa zgjidhje nuk mbetet. Nxirrni të hollat dhe merrni biletën tjetër.

-Po të kisha të holla as që do të vija për të punuar këtu! - ia pëplasa një zgurdullim sysh sikur të qe ai fajtor për të gjitha këto. Konduktori mblodhi vetullat i pakënaqur. Edhe unë e kuptova teprimin tim ndaj vazhdova pak më qetë:

-Kisha një kontroll dogane për të bërë. Duke u zhve-shur i humba të gjitha të hollat që kisha. Nga mërzia më zuri një dhimbje koke dhe fjeta. Kur u zgjova treni po nisej. Nuk njoh asnjeri që të më ndihmojë për t´u kthyer. Si t`ia bëj?

-Duhet sqaruar se si do të shkosh e pastaj si do të kthehesh. Ulu aty dhe do të shohim! - foli me përçmim ai.

E pashë se si dukej. U ula. Ç´të bëja tjetër? As kisha ngrënë, as kisha pirë tërë ditën. Në kupe ndodhej një vajzë e cila po lexonte diçka. Shikoi me habi, por mua s´para më kushtoi gjë habia e saj. As i thashë “mirëmbrëma”, as e pyeta nëse ishte vendi i lirë për t`u ulur, siç e kanë zakon të pyesin këtu me gjentilitetin e tyre të shtirur. Madje as ia lëshova sytë. Kisha hallin tim! Ç´më hante palla t`i sodisja femrat! Shikova në më kishte mbetur ndonjë cigare. E kisha vetëm një. O, zot! - thashë me vete. Pa cigare më paske lënë! Atë çelës të ëndërrimeve të mia!

Duke folur me veten dallgët e shqetësuara të shpirtit tim u kthyen përsëri në kufijtë e normales.

4.

Vajza në kupe ka kohë që e kthen kokën dhe më vëren me kujdes. Kushedi ç`mendon për mua!? Sapo fillova të shikoj për shkrepsën time nëpër xhepa, ajo si flutur zgjati dorën dhe ma ndezi cigaren. Kishte një orë që po e thithja fare pa e ndezur.

-Shumë ju faleminderit! - i thashë.

Vetëm kaq. Po për besë vetëm kaq. Nuk i thashë gjë tjetër! Ajo shtangu. Nuk e di pse, sa herë e ndërpriste leximin e kthente kokën nga malet, nga muzgu dhe tretej në mendime. Ngrysej. Ç`kishte vallë?!

-Ju flisni? - pyeti, por nuk e kuptova.

-Më falni, ju mund të flisni? - pyeti sërish dhe prapë nuk e kuptova. Më dukej pyetje e çuditshme.

-Më falni, ju dini të flisni! Nuk jeni...? - i erdhi keq të thoshte “memec”, po unë kësaj radhe e kuptova fare mirë. I buzëqesha për të parën herë.

-Po, po! Flas ngapak frengjisht dhe italisht! – i thashë duke kërkuar vazhdimisht shkrepsën time. Kur e gjeta e provova dy tri herë ashtu kot.

-Po përse nuk e ndiznit cigaren? Do t’u kalonte zemërimi! - tha ajo.

-E di, e di! Kisha vetëm një e ç`të bëja pastaj?

-A nuk e patë se unë kisha mjaft? Do t´jua kisha dhënë! - tha ajo me keqardhje.

Të them të drejtën më erdhi keq që kaluam kaq rrugë të gjatë pa këmbyer asnjë fjalë!

-Po ju, zonjushë, vini nga larg? - e pyeta.

-Mos më thërrisni “zonjushë”! Nuk jam kushedi çfarë zonjushe! Sa për të ardhur, vij nga Milano. Jam e huaja këtu si ju. Më quajnë, Ana! - tha ajo pas pak.

-Sefë Batusha! Emër i vështirë, apo? – ia zgjata dorën.

-Si çdo emër kur dëgjohet për herë të parë! - dhe më zgjati dorën.

-Keni ardhur për pushime apo diçka tjetër? - pyeta dikur.

-Pushime?! Çfarë pushimesh! Dua të punoj.

-E çka do të punosh?

-Atë që do të mundem.

-A ke prindër, Ana?

-Natyrisht! Jetojnë për vete! Ka kohë që nuk interesohen shumë. Kjo nuk është hera e parë që punoj këndej pari! - shtoi pas pak duke buzëqeshur me pahir.

-E kuptoj! - i thashë. - Juve, sigurisht ju pëlqen ky vend. Apo jo?

-Si t`ju them. Duke ardhur këtu njeriu mësohet. Kjo bëhet si sëmundje. Atje fillojnë të ftohen lidhjet. Këtu pothuajse nuk i krijon kurrë lidhjet e sinqerta. Mbetesh as atje, as këtu. Do ta shohësh vetë! - tha më në fund dhe heshti.

Filloi të ngrysej. Shikimin e treti në male. Gati po i afroheshim qyetetit Z. Konduktori nuk po dukej. Harresa e tij e kishte të mirën e vet. Dhashtë fati e gjej ndonjë shqiptar në stacion sa për të siguruar biletën kthyese. Në polici nuk mund të paraqitem. Aty i fillon shtrëngata e pyetjeve. Fjala e popullit thotë: “derisa të merret vesh se e ke babën pashë, kurrizi të thehet”! Ku ta di, mund të ma prishin vizën. Më marrin më qafë! Po të ndodhë kjo më mirë të vdes! As kam ku të shkoj as çka t`u them në shtëpi.

Më së miri është që të ruhem prej tyre. Fundi i fundit nuk është nata e parë që do të fle përjashta. Kam fjetur dhjetëra herë. Mërgimi është plot me hidhërime të tilla. Askush nuk na beson! Thonë: në Zvicër u kënaqën. Hanë mirë, pinë mirë, vishen mirë, argëtohen... Oh, loke! Sa të marrë janë njerëzit tanë! Sa të marrë që janë! Sa të pafatë jemi ne, lustraxhinjtë e botës! - i thashë vetes dhe heshta.

5.

Pasi kaluam të heshtur disa kilometra e pashë të udhës ta kritikoja ashpër veten time. I thashë se je mbyllur në kështjellën e vetmisë si kërmilli në gëzhojën e vet. Më mirë të bësh pak muhabet me këtë vajzë sesa të merresh me kushedi çfarë gjykimesh mbi veten. I thashë vetes se je shumë i paaftë për të vënë dialog me botën. Prandaj duhet të flasësh.

-Ç`je ngrysur, moj Ana? Mos ke ndonjë hall? Më thuaj, të lutem! - i them.

-S`kam ç’t’ju them! - më befasoi ajo me një ton të lo-dhur. - Këto binarë trenash që na afruan për disa çaste, na ndajnë përsëri! - tha pastaj më gjallërisht.

Uli kokën ngadalë, zgjati dorën dhe mori pakon time boshe e futi disa cigare nga kutia e saj.

-Urdhëro, janë për ju!

-Po... - mbeta i zënë ngusht.

-E di se janë pak por, më vjen keq, nuk kam të tjera! - shtoi pa më lënë kohë të flas.

-Nuk e kisha fjalën se janë pak, por...

-Merri, merri se të duhen!- insistoi me këmbëngulje ajo.

Nuk më la rrugë tjetër pos ta falënderoja nga zemra. Në këtë vend kjo gjë ishte e rrallë.

Shihej mirë se Ana dhe unë, ndonëse nga dy vende të ndryshme, nga dy kultura të ndryshme, kishim diçka të përbashkët. Ndoshta që të dy ishim viktima të një kohe.

Ana nuk u ngjan vajzave të këtushme. Ndoshta nuk është italiane, ndonëse italishten e flet mirë! Kushedi, mund të mos e ketë thënë të vërtetën. Ndjeshmëria e saj u afrohet më shumë femrave të jugut. Pothuejse si femrat tona!

-Do ta vazhdoni udhëtimin, apo do të flini në Z. - e pyeta.

-Do të udhëtoj patjetër!

-E kuptoj, ju priska dikush, apo jo?

-Po, më presin disa shokë. - tha Ana.

Gradualisht fillova ta kuptoja dramën e saj. Edhe ajo e mori me mend këtë. Ofshani thellë. Në sy pashë t`i shkëlqenin dy ndjenja të përziera: dhembja dhe urrejtja.

-Të kisha mundësi do t`ju ndihmoja. Po pate nevojë kthehu tek unë. Ja, po ta shkruaj adresën.- i thashë duke kërkuar një copë letër.

-Jo, jo! - ndërhyri ajo preras. - Nuk ka nevojë! Kështu më thonë të gjithë. Pastaj aty fillon e keqja! - u sqarua më vonë duke parë se u preka. - Tani duhet të zbresish! - thai ajo. - Të thashë, këta binarë që na afruan për një çast, na shpërndajnë në drejtime të ndryshme. Kushedi ku në djall do të jemi nesër!

-Më keqkuptove pak! - i thashë duke u ngritur. – Sidoqoftë, të përshëndes e të uroj gjithë të mirat! Fati të ndihmoftë!

-Gjithashtu! - ma ktheu me keqardhje.

6.

Stacioni i qytetit Z. ishte shumë i madh. Njerëzit lë-viznin në të gjitha anët. Altoparlantët lëshonin zërin e fuqishëm të kujdestarit të udhëtimeve në disa gjuhë të botës. Diku-diku rrotat e trenave fishkëllinin thekshëm. Stacioni ishte i mbuluar me një shtresë të lartë çeliku si në Milano. Mbulesa e tij më duket se më peshon mbi supe sa një bjeshkë shkëmbore!

Pasi nuk takova asnjë të njohur dola në qytet për të kërkuar parkun. Po fjeta këtu policët e stacionit kanë mundësi të më kapin. Vaj halli pastaj! Është bërë vonë. Trenat nuk lëvizin pas mesnatës deri në mëngjes. Të futem pa biletë është rrezik.

U solla gjatë nëpër rrugë derisa gjeta një shëtitore. Më në fund këtu do të shtrihem. Në ulësen më të skajshme. Është paksa më larg rrugës dhe ndoshta nuk më sulmon ndokush!

Tërë natën po bluaj mendime dhe kujtime të jetës. Rinia më digjet kot duke u shërbyer atyre që ngrenë godina dhembjesh mbi djersën time. Unë jetoj me atë pjesën tjetër që quhet tepricë, nëse mund të them se jetoj. Pse, jetë është kjo?! Asgjë s`më ka mbetur nga ajo që njerëzit e quajnë lumturi, fat. As shtëpi, as mulli, as dashuri, as atdhe, as...

Bashkë me të gjitha mendimet po e bluaj kujtimin për Anën.

Eh, more Sefë Karenia! Askush nuk të numëron më shumë se një vegël pune. As ata që të shesin jashta vendit, as ata që të blejnë! Vegël pune që nuk ka asnjëherë të drejtë, që nuk guxon të ketë jetë private, që duhet vetëm të punojë. Taman si një makinë!

O zot! Kjo duket nata më e gjatë në botë! Nata më e gjatë dhe më e thellë! Sa një klithmë e lemeritshme! Natë e ftohtë dhe e pabesë! Kjo natë pa yje, me ethe dhe errësirë! As të fle, as të rri zgjuar! S`kam ç`të bëj tjetër pos të trazoj heshtjen duke numëruar gishtërinjtë e mi të shqetësuar! Të trazoj heshtjen e të përgjoj sesi rrokulliset diçka thellë në veten time. Një klithmë, mallkim apo një ultratingull i pakuptimtë?! E di se po eci zgripceve të mendimit. Agun po e pres. Athua kur do të vijë? Kur do të gdhijë? Kur do të zbrapset kjo rrymë e akullt që më ngrin? Po hëna, përse vallë nuk shkëlqen hëna?

O zot! As yjet nuk duken gjëkundi! Heshtjen e trazojnë vetëm zërat e padëgjueshëm që ma shpërthejnë timpanin. I shushatur tretem në errësirë. Tretem nën këtë qiell të ngrysur. Nën këtë qiell të huaj që tallet me mua.

Prill, 1981.
Botuar në gazetën “Bota e re”, 1 tetor 1984.

Huazuar nga www.brahimavdyli.ch